Davranışsal Finans: Bağlanma (saplanma) ve Düzeltme Eğilimi

Bağlanma ve düzeltme eğilimi, insanların karar alırken başlangıç bir değere aşırı odaklanarak bu değerin üzerine küçük düzeltmeler yaparak nihai bir sonuca ulaşma eğilimidir. Bu eğilim, bireylerin başlangıç noktalarını referans alarak doğru bir değerlendirme yapmalarını engeller ve irrasyonel kararlar almalarına neden olabilir. Yatırımcılar, bu eğilimden etkilenerek satın alma fiyatına gereğinden fazla odaklanır ve yeni gelen bilgileri yeterince değerlendiremez.

Bu psikolojik eğilim, özellikle finansal piyasalarda oldukça yaygındır. Yatırımcılar, “Bu varlığı satmalı mıyım?”, “Piyasa şu an doğru bir şekilde fiyatlanıyor mu?” gibi soruları yanıtlarken başlangıçta belirledikleri fiyatlara sıkıca bağlı kalırlar. Bu durum, özellikle yeni bilgiler ortaya çıktığında veya piyasa koşulları değiştiğinde daha belirgin hale gelir.

Bağlanma ve Düzeltme Eğiliminin Finansal Kararlara Etkisi

Bağlanma ve düzeltme eğilimi, yatırımcıların finansal kararlarında şu şekillerde etkili olabilir:

1.Satın Alma Fiyatına Aşırı Bağlılık:

Bir yatırımcı, bir varlığı 100 birim fiyattan satın almışsa, yeni bilgiler piyasaya sunulmasına rağmen bu fiyatı referans noktası olarak kullanabilir. Örneğin, piyasa fiyatı 80’e düştüğünde bile yatırımcı, “En azından 100’e geri döndüğünde satarım” diyerek zararını realize etmekten kaçınabilir.

2.Tahminlerde Saplanma:

Yatırımcılar, bir borsa endeksi veya şirket için yaptıkları ilk tahminlere aşırı bağlı kalabilir ve yeni bilgiler ışığında bu tahminlerini yeterince güncelleyemezler. Örneğin, bir şirketin kârlılığıyla ilgili olumsuz bir rapor yayınlanmış olsa da yatırımcı, şirketin hisse fiyatının yine de ilk belirlediği hedefe ulaşacağını düşünebilir.

3.Objektif Değerlendirmede Zorluk:

Bağlanma eğilimi, yatırımcıların piyasadaki yanlış fiyatlamaları veya fırsatları görmelerini engelleyebilir. Örneğin, bir varlık kısa vadede yüksek performans göstermiş olabilir, ancak yatırımcı bu başarıya fazlasıyla odaklanarak, gelecekte aynı performansı devam ettireceği yanılgısına düşebilir.

Forex Piyasasından Örnekler

Forex piyasasında bağlanma ve düzeltme eğiliminin etkileri açıkça görülür. İşte bu psikolojik eğilime dair bazı örnekler:

1. Satın Alma Fiyatına Odaklanma:

Bir yatırımcı, EUR/USD paritesini 1,1000 seviyesinden satın almış olabilir. Parite fiyatı 1,0800’e düştüğünde yatırımcı, zararı realize etmek yerine fiyatın yeniden 1,1000 seviyesine döneceğine inanarak pozisyonunu açık tutar. Bu sırada piyasada yeni veriler (örneğin Avrupa Merkez Bankası’ndan beklenmedik bir faiz kararı) EUR/USD’yi daha da düşürebilir, ancak yatırımcı başlangıç fiyatına odaklandığı için bu bilgiyi dikkate almaz.

2. İlk Tahmine Bağlı Kalma:

Bir yatırımcı, USD/JPY paritesinin fiyatının 140,00 seviyesine ulaşacağını tahmin etmiş olabilir. Ancak Japonya Merkez Bankası’nın genişlemeci politikaları değiştirdiğine dair bilgiler geldiğinde bile yatırımcı, tahminini değiştirmez ve piyasanın yön değiştirip 140,00 seviyesine ulaşacağına inanmaya devam eder.

3. Trendlerde Yanlış Fiyatlama:

Bir yatırımcı, GBP/USD’nin birkaç hafta boyunca yükseldiğini görerek bu trendin devam edeceğine inanır ve alış pozisyonu açar. Ancak, piyasada trendin tersine dönebileceğine dair sinyaller (örneğin İngiltere’den zayıf ekonomik veriler) geldiğinde bile bu bilgiyi göz ardı eder. Bu durumda yatırımcı, başlangıçta belirlediği trende aşırı bağlanmış olur.

Bağlanma ve Düzeltme Eğilimini Aşmak İçin Öneriler

Bu psikolojik eğilimin olumsuz etkilerini azaltmak ve daha rasyonel kararlar alabilmek için şu adımları izleyebilirsiniz:

1.Yeni Bilgilere Açık Olun:

Piyasa koşulları dinamik bir şekilde değişir. İlk tahminlerinizi veya varsayımlarınızı sürekli olarak güncellemek için yeni bilgiler ışığında analiz yapmaya özen gösterin.

2.Zarar Kabul Etmeyi Öğrenin:

Başlangıç fiyatınıza aşırı bağlanmak yerine, zarar durdur (stop-loss) emirleri kullanarak kayıplarınızı sınırlayın. Bu, irrasyonel bir şekilde pozisyonu açık tutmaktan daha sağlıklıdır.

3.Teknik ve Temel Analiz Araçlarını Kullanın:

Forex piyasasında trendleri, fiyat seviyelerini ve ekonomik verileri analiz etmek için teknik ve temel analiz araçlarını kullanın. Bu, objektif bir değerlendirme yapmanıza yardımcı olur.

4.Duygusal Kontrol Sağlayın:

Duygularınıza değil, piyasa verilerine ve analizlere odaklanın. Mantıklı kararlar almak, bağlanma eğiliminin etkilerini minimize edebilir.

5.Esnek Olun:

Yatırım kararlarında esneklik göstererek piyasanın değişen dinamiklerine uyum sağlamaya çalışın. İlk tahminlerinize aşırı bağlı kalmak yerine, koşullara göre stratejinizi güncelleyin.

Sonuç

Bağlanma ve düzeltme eğilimi, yatırımcıların başlangıç fiyatlarına veya varsayımlarına gereğinden fazla bağlı kalmalarına ve bu nedenle yeni bilgileri objektif bir şekilde değerlendirememelerine neden olur. Bu durum, Forex gibi volatil piyasalarda ciddi zararlara yol açabilir. Ancak, analitik bir yaklaşımla hareket ederek, yeni bilgilere açık olarak ve risk yönetimi araçlarını kullanarak bu eğilimin olumsuz etkilerinden korunabilirsiniz. Unutmayın, başarılı bir yatırımcı olmak, yalnızca piyasa bilgisine değil, aynı zamanda kendi psikolojik eğilimlerinizi kontrol etme yeteneğinize bağlıdır.

Davranışsal finansta bulunan diğer eğilimleri incelemek için tıklayın.