Davranışsal Finans: Bilişsel Çelişki Eğilimi

Bilişsel çelişki eğilimi, bireylerin kendi kararları veya inançlarıyla çelişen bilgileri kabul etmekte zorlanmalarını ifade eder. İnsanlar, genellikle kendilerini zeki, yetenekli ve doğru kararlar veren bireyler olarak görmeye eğilimlidir. Ancak, verdikleri bir kararın hatalı olduğunu gösteren kanıtlarla karşılaştıklarında, bu durum zihinsel rahatsızlık yaratır. Bu rahatsızlıktan kaçınmak için kişi, çelişen bilgileri görmezden gelme veya reddetme yoluna gider. Kısacası, birey kendi yanlışlarını kabullenmek yerine, kararlarını haklı çıkaracak bahaneler üretir.

Finansal piyasalarda bu eğilim sıkça gözlemlenir. Yatırımcılar, yanlış bir yatırım kararı verdiklerini kabul etmek yerine, zarar eden pozisyonlarını açık tutar veya daha fazla kaynak ayırarak bu pozisyonu destekler. Bu tür davranışlar, yatırımcıların irrasyonel kararlar almalarına ve daha büyük kayıplarla karşılaşmalarına neden olabilir.

Bilişsel Çelişki Eğiliminin Finansal Kararlara Etkisi

Bilişsel çelişki, yatırımcıların mantıklı kararlar almasını zorlaştırır ve şu olumsuz sonuçlara yol açabilir:

1.Zarar Eden Pozisyonları Elden Çıkaramama:

Bir yatırımcı, zarar eden bir pozisyonu kapatmanın kötü bir karar verdiğini kabul etmek anlamına geldiğini düşünür. Bu nedenle, fiyatın toparlanmasını bekleyerek pozisyonu açık tutar. Ancak bu bekleme süreci, genellikle daha büyük kayıplara yol açar.

2.Yanlış Yatırımlara Devam Etme:

Yatırımcılar, değeri düşen bir varlığa daha fazla yatırım yaparak zararlarını telafi etmeye çalışabilir. Ancak bu davranış, yeni bilgilerin göz ardı edilmesine ve sermayenin gereksiz risk altında kalmasına neden olur.

3.Karşıt Bilgileri Reddetme:

Yatırımcılar, mevcut pozisyonlarını desteklemeyen veya yanlışlarını ortaya koyan bilgileri dikkate almaz. Bunun yerine, yalnızca kendi fikirlerini onaylayan verileri takip ederler.

4.Hatalı Yeni Yatırımlar:

Yatırımcılar, önceki kararlarının hatalı olduğunu kabul etmek yerine, aynı yaklaşımla yeni yatırımlar yapabilir. Bu kez, bu yatırımın “farklı” olduğuna inanarak kendilerini kandırırlar.

Forex Piyasasında Bilişsel Çelişki Eğiliminin Örnekleri

1. Zararda Olan Pozisyonu Kapamama:

Bir yatırımcı, EUR/USD paritesinde alım pozisyonu açmıştır ve fiyat 1,1200 seviyesinden 1,1000 seviyesine düşmüştür. Yatırımcı, zararını realize etmek yerine, “Fiyat kesinlikle geri dönecek” diyerek pozisyonu açık tutar. Ancak, Avrupa Merkez Bankası’nın beklenmedik bir faiz indirimi, paritenin daha da düşmesine yol açar. Yatırımcı, zararın artmasına rağmen ilk kararını savunmaya devam eder.

2. Ekleme Yaparak Zararı Düzeltmeye Çalışma:

Bir yatırımcı, USD/JPY paritesini 140,00 seviyesinden satın alır. Parite 138,00 seviyesine düştüğünde, zararını telafi etmek için daha fazla alım yapar. Ancak, Japonya Merkez Bankası’nın beklenmedik bir para politikası değişikliği paritenin düşüşünü hızlandırır. Bu durumda yatırımcı, ilk hatasını kabul etmek yerine zararını büyütmüştür.

3. Karşıt Bilgileri Görmezden Gelme:

Bir yatırımcı, İngiltere ekonomisinin güçlü performansına dayanarak GBP/USD’nin yükseleceğine inanır. Ancak, İngiltere Merkez Bankası’nın ekonomik büyüme tahminlerini düşürdüğü ve faiz oranlarını artırmayacağını açıkladığı bir rapor yayınlanır. Bu haber, sterlinin değer kaybetmesine neden olsa da yatırımcı bu bilgiyi görmezden gelir ve pozisyonunu savunmaya devam eder.

Bilişsel Çelişki Eğilimini Aşmak İçin Stratejiler

Bilişsel çelişki eğilimini aşmak ve daha rasyonel kararlar almak için yatırımcıların bazı stratejiler uygulaması gerekir:

1.Zararları Kabullenin:

Zarar etmek, yatırım sürecinin doğal bir parçasıdır. Zarar eden bir pozisyonu kapatmak, yanlış kararlarınızdan ders çıkararak daha büyük kayıpları önlemenizi sağlar.

2.Yeni Bilgilere Açık Olun:

Piyasada sürekli değişen koşullara uyum sağlamak için çelişen bilgileri dikkate alın. Analizlerinizi objektif bir şekilde değerlendirerek kararlarınızı güncelleyin.

3.Risk Yönetimini Benimseyin:

Zarar durdur (stop-loss) emirleri kullanarak, duygusal kararların önüne geçin. Bu, belirli bir seviyede zararı kabul etmenizi ve daha büyük kayıpları önlemenizi sağlar.

4.Kendi Düşüncelerinizi Sorgulayın:

Kararlarınıza körü körüne bağlı kalmak yerine, kendi fikirlerinizi eleştirel bir şekilde analiz edin. Yanlış bir kararı kabul etmek, daha sağlam bir yatırım stratejisi oluşturmanıza yardımcı olabilir.

5.Piyasa Dinamiklerini Anlayın:

Forex piyasası gibi hızlı değişen piyasalarda karar almak için hem teknik analiz hem de temel analiz araçlarını etkin bir şekilde kullanın. Çelişen bilgileri değerlendirmek için birden fazla veri kaynağına başvurun.

Sonuç

Bilişsel çelişki eğilimi, yatırımcıların irrasyonel kararlar almasına neden olan önemli bir psikolojik tuzaktır. Bu eğilim, yatırımcıların zararlarını büyütmelerine ve fırsatları kaçırmalarına yol açabilir. Ancak, objektif bir yaklaşımla hareket ederek, risk yönetimi stratejilerini uygulayarak ve yeni bilgilere açık olarak bu tür eğilimlerin olumsuz etkilerinden kaçınılabilir. Başarılı bir yatırımcı olmak, yalnızca piyasa bilgisine değil, aynı zamanda kendi psikolojik eğilimlerinizi yönetme yeteneğinize bağlıdır.

Davranışsal finansta bulunan diğer eğilimleri incelemek için tıklayın.