Davranışsal Finans: Sahiplenme Eğilimi

Sahiplenme eğilimi, insanların sahip oldukları bir nesneye, piyasa değerinin üzerinde bir değer atfetme davranışını ifade eder. Bu eğilim, yalnızca maddi nesnelerle sınırlı kalmaz, aynı zamanda finansal kararlar ve yatırımlar üzerinde de etkili olur. Sahiplenme eğilimindeki bireyler, sahip oldukları bir varlıktan ayrılmak için, bu varlığı elde ederken ödemeye razı oldukları değerin çok üzerinde bir bedel talep eder.

Örneğin, insanlar genellikle satmak istedikleri bir evi ya da arabayı piyasa fiyatının üzerinde bir değerle listelemeye eğilimlidir. Çünkü bu varlıklar, onlara yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda duygusal bir anlam da ifade eder. Sahiplenme eğilimi, yatırım kararlarında da belirgin bir şekilde kendini gösterir ve bireylerin rasyonel kararlar almasını engelleyebilir.

Richard Thaler’ın Sahiplenme Eğilimi Deneyi

Davranışsal finansın önemli isimlerinden biri olan Richard Thaler, sahiplenme eğilimini açıklayan çarpıcı bir deney gerçekleştirmiştir. Deneyde, Cornell Üniversitesi’nden bir grup öğrenciye okulun logosunu taşıyan kahve kupaları hediye edilir. Öğrencilerin bir kısmına, bu kupaları isteyen arkadaşlarına satabilecekleri söylenir. Ancak, kupasını satmak isteyen öğrenciler, kupaları için 5,25 dolardan aşağı bir teklif kabul etmez. Buna karşılık, bu kupayı almak isteyen öğrenciler, en fazla piyasa fiyatı olan 2,75 dolar teklif eder.

Bu deney, sahip olma duygusunun bir nesneye ek bir “psikolojik değer” kattığını açıkça göstermektedir. İnsanlar, ellerindeki varlıkları yalnızca maddi değerleriyle değil, aynı zamanda bu varlıkların kendilerine kattığı psikolojik ve duygusal değerle değerlendirir.

Sahiplenme Eğiliminin Yatırım Kararlarına Etkisi

Sahiplenme eğilimi, yatırımcıların kararlarında şu şekillerde etkili olabilir:

1.Miras Kalmış Varlıkları Elden Çıkarmama:

Yatırımcılar, mali açıdan mantıklı olup olmadığına bakmaksızın miras aldıkları hisse senetlerini veya varlıkları ellerinde tutma eğilimindedir. Bu durum, yatırımın performansı düşük olsa bile kişinin bu varlığa duygusal bir bağ kurmasından kaynaklanır.

2.Kayıplı Pozisyonları Kapatmayı Reddetme:

Bir yatırımcı, zarar eden bir pozisyonu kapatmak istemeyebilir. Örneğin, bir hisse senedinin fiyatı düştüğünde, yatırımcı bu pozisyonu satmaktan kaçınır ve “Fiyat er ya da geç toparlanacak” düşüncesiyle hareket eder. Bu, rasyonel bir karar yerine sahiplenme eğiliminin bir sonucudur.

3.Yüksek Satış Beklentileri:

Yatırımcılar, ellerindeki varlıkları satarken piyasa değerinin üzerinde bir fiyat talep edebilir. Örneğin, bir yatırımcı, portföyündeki bir döviz çiftini satmak için piyasa değerinin üzerinde bir kar hedefi koyabilir. Ancak bu durum, çoğu zaman satış fırsatlarının kaçırılmasına neden olur.

4.Portföyde Çeşitlilik Eksikliği:

Sahiplenme eğilimi, yatırımcıların portföylerini çeşitlendirmek yerine mevcut varlıklarını koruma eğilimine yol açar. Bu durum, risk yönetimini zorlaştırır ve portföyün performansını olumsuz etkiler.

Forex Piyasasında Sahiplenme Eğilimi Örnekleri

1. EUR/USD Pozisyonunu Elden Çıkarmama:

Bir Forex yatırımcısı, EUR/USD paritesinde uzun (alış) pozisyon açmıştır. Ancak parite beklenmedik bir şekilde düşüşe geçer. Sahiplenme eğilimi nedeniyle, yatırımcı pozisyonu kapatmayı reddeder ve “Fiyat yeniden yükselecek” düşüncesiyle hareket eder. Bu, daha büyük kayıplara yol açabilir.

2. Swap Gelirlerini Abartma:

Bir yatırımcı, AUD/JPY gibi faiz farkından dolayı swap geliri sağlayan bir paritede işlem yapmaktadır. Sahiplenme eğilimi nedeniyle, bu pozisyonu uzun süre açık tutarak toplam kazancını artırmayı hedefler. Ancak, piyasa fiyatında beklenmedik bir düşüş yaşandığında, swap gelirleri toplam zararı telafi edemez.

3. Miras Kalmış Menkul Kıymetler:

Bir yatırımcı, aileden miras kalan USD/TRY pozisyonunu elde tutmaktadır. Ancak, TRY üzerindeki yüksek volatilite ve ekonomik riskler nedeniyle bu pozisyon zarar etmektedir. Yatırımcı, bu varlıkla duygusal bir bağ kurduğu için mantıklı bir karar alıp pozisyonu kapatmakta zorlanır.

4. Altın (XAU/USD) Yatırımında Aşırı Değerleme:

Bir yatırımcı, uzun yıllardır portföyünde altın tutmaktadır. Altın fiyatları zirveye ulaştığında bile, yatırımcı sahiplenme eğilimi nedeniyle altınını satmak istemez. Bunun nedeni, altının kendisi için bir finansal varlıktan öte, güvenli bir liman olarak duygusal anlam taşımasıdır.

Sahiplenme Eğilimini Aşmak İçin Stratejiler

Sahiplenme eğiliminin olumsuz etkilerinden korunmak için şu stratejileri uygulayabilirsiniz:

1.Varlıklarınıza Duygusal Bağ Kurmaktan Kaçının:

Yatırımlarınızı finansal varlık olarak değerlendirin ve duygusal bağlardan kaçının. Kararlarınızı rasyonel analizlere dayandırın.

2.Piyasa Değerine Odaklanın:

Bir varlığın piyasa değerini düzenli olarak analiz edin. Satış kararlarınızı piyasa koşullarına göre alın, geçmişte ödediğiniz fiyatı bir kriter olarak kullanmayın.

3.Risk Yönetimi Stratejileri Kullanın:

Zarar durdur (stop-loss) emirleri gibi araçlar kullanarak zararları minimize edin ve duygusal kararlar almanızı önleyin.

4.Portföy Çeşitliliğini Arttırın:

Sahip olduğunuz varlıklar yerine, portföyünüzü farklı varlıklara yayarak çeşitlendirme yapın. Bu, riskleri dengelemenize yardımcı olur.

5.Objektif Performans Analizi Yapın:

Varlıklarınızın geçmiş performansını düzenli olarak analiz edin. Duygusal bağlılık nedeniyle düşük performanslı varlıkları elde tutmaktan kaçının.

Sonuç

Sahiplenme eğilimi, yatırımcıların varlıklarına duygusal bir bağ kurarak rasyonel kararlar almalarını engelleyen bir duygusal yanılgıdır. Bu eğilim, yatırımcıların zarar eden pozisyonları kapatmasını zorlaştırır, portföy çeşitliliğini azaltır ve fırsat maliyetlerini artırır. Ancak, duygusal bağları bir kenara bırakmak, rasyonel analizlere odaklanmak ve risk yönetimi stratejileri uygulamak, bu eğilimin olumsuz etkilerinden korunmanıza yardımcı olabilir.

Forex piyasasında başarılı olmak, yalnızca bilgi ve analiz değil, aynı zamanda bu tür bilişsel ve duygusal eğilimlerin farkında olarak hareket etmeyi gerektirir.

Davranışsal finansta bulunan diğer eğilimleri incelemek için tıklayın.